AKTUALNOŚCI AKTUALNOŚCI

Kłujący przystojniak

Należy do rodziny sosnowatych. Ma prosty pień, smukłą koronę i poziomo ułożone gałęzie. W gwarze ludowej zwany m.in. „smerkiem”, „smroczyną”, „skrzekiem”. W Polsce najwyższe okazy rosną w Puszczy Białowieskiej oraz Beskidzie Żywieckim.

Świerk, bo o nim mowa, to wiecznie zielone drzewo z rodziny sosnowatych, obejmujące ponad 40 gatunków. W naszym kraju naturalnie występuje tylko świerk pospolity, głównie w części północno-wschodniej i na południu. Nie występuje w sposób naturalny w centralnej i zachodniej Polsce. Zajmuje ok. 6% powierzchni lasów zarządzanych przez Lasy Państwowe. Jego ozdobne odmiany wykorzystuje się często do nasadzeń w parkach i ogrodach.

Tęskniąc za jego naturalnym zapachem podczas wieczerzy wigilijnej, wielu z nas niejednokrotnie przystraja go w kolorowe łańcuchy i bombki ciesząc się podczas świąt z żywego drzewka w miejsce sztucznego plastikowego „iglaka”. Dzieci widząc go w lesie lub w przydomowych ogródkach nazywają go często choinką, choć na miano to zasługuje wtedy, gdy zawita w nasze progi właśnie jako bożonarodzeniowe drzewko, ubrane w błyszczące ozdoby. W tym celu hodowany jest na plantacjach zakładanych m.in. również przez Lasy Państwowe. Trzeba wiedzieć, że pozyskanie choinek przez nadleśnictwa nie narusza równowagi ekosystemu leśnego. Sadzi się je zazwyczaj na gruntach porolnych lub pod liniami wysokiego napięcia, a więc w miejscach, gdzie ich uprawa jest sezonowa, a nisko usytuowane przewody nie pozwalałyby na pojawienie się wysokiego lasu.

Charakterystyczną cechą budowy świerka, dorastającego zwykle do 40-50 metrów wysokości, jest smukła stożkowa korona, ostro zakończona nawet u starych drzew. Gałęzie ułożone są zwykle poziomo, choć te najniżej położone mogą z wiekiem opadać. Inną cechą pomocną w rozpoznaniu tego gatunku są sztywne, kłujące igły (długości ok. 1-3 cm) oraz zwisające podłużne szyszki, które u świerka pospolitego mogą mieć długość nawet 18 cm. Szyszki jesienią opadają w całości, zaś nasiona stanowią źródło pożywienia wielu ptaków i małych zwierząt leśnych takich jak wiewiórki czy ryjówki. W 2001 roku, w „Konkursie na najgrubsze drzewo Lasów Państwowych u progu XXI wieku”, zorganizowanym przez redakcję „Przeglądu Leśniczego”, Nadleśnictwo Śnieżka zgłosiło świerka, którego obwód mierzył ponad 4 metry - było to najgrubsze zgłoszone drzewo tego gatunku.

Jest odporny na niskie temperatury i dobrze znosi ocienienie. Ma nieco większe wymagania glebowe niż sosna, preferując wilgotne ziemie gliniaste lub gliniasto-piaszczyste. Z uwagi na płytki system korzeniowy podatny jest na wywroty spowodowane silnym wiatrem.

Zastosowanie drewna świerkowego jest wszechstronne - choć łatwiej pęka i miewa więcej sęków niż drewno sosnowe, to jest bardzo wytrzymałe, a przy tym stosunkowo miękkie i lekkie, co ułatwia jego obróbkę (jednak do obróbki gięciem nadaje się tylko drewno młode).

Stanowi dobry materiał budowlany na elementy konstrukcyjne, również te zewnętrzne, z uwagi na hydrofobowość („odpycha” wodę). Co ciekawe, w razie znacznej utraty swoich właściwości wytrzymałościowych i możliwości uszkodzenia konstrukcji drewnianej poprzez łamanie się czy pękanie, wydaje one wyraźne dźwięki „ostrzegawcze” - trzeszczenie słychać na długo przed ewentualną możliwością zawalenia się świerkowej konstrukcji. Wykorzystywany w szkutnictwie i do budowy mostów. Wytwarza się z niego okleiny, płyty wiórowe, części wyposażenia wnętrz. Popularny także w przemyśle celulozowym, służy do produkcji papieru.

Ze względu na walory akustyczne lutnicy wykorzystują świerka do budowy pudeł rezonansowych (podobno legendarne skrzypce Stradivariusa swój niezwykły dźwięk zawdzięczają świerkowi pochodzącemu z Czech). Korzenie wykorzystywane są w plecionkarstwie, zaś kora świerkowa do lat 80. XX wieku stanowiła w Polsce jeden z ważniejszych ubocznych surowców użytkowania lasu, wykorzystywany wówczas powszechnie do garbowania skór. Igły i młode gałązki służą do produkcji piwa świerkowego, po wcześniejszej fermentacji z drożdżami i cukrem. Ciekawostką jest fakt wykorzystania łyka ze świerków pozyskiwanych zimą w Nadleśnictwie Ujsoły (RDLP w Katowicach) na opakowania francuskich serów.