Ryś występował licznie na obszarze całej Polski już w okresie średniowiecza. W trakcie ostatnich trzech wieków jego zasięg znacząco się skurczył, a duży wpływ na taki rozwój sytuacji miało zmniejszenie się zwartych powierzchni leśnych oraz możliwość polowań. Z dostępnych źródeł wynika, że w latach 20. XX wieku polska populacja rysia oscylowała w granicach 300 osobników. Ryś był wówczas gatunkiem łownym, na który w trakcie roku można było polować tylko w styczniu i w lutym. Świadczą o tym zapiski z przedwojennego kalendarza łowieckiego wydanego w 1938 roku. Po zakończeniu II wojny światowej ten charakterystyczny drapieżnik trafił na listę zwierząt chronionych, ale figurował na niej wyłącznie do 1953 roku. Od 1955 roku można było na niego polować od 1 listopada do 31 marca. Ochronę rysia przywrócono po 40 latach, na podstawie Rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, z dnia 6 stycznia 1995 roku w Sprawie Ochrony Gatunkowej Zwierząt. Mimo wprowadzonej ochrony gatunkowej od 1995 roku nie odnotowano znaczącego wzrostu liczebnego ani ekspansji rysia na nowe tereny. Wyjątek mogą stanowić tutaj lasy RDLP w Lublinie, ponieważ o lubelskiej populacji rysia możemy mówić dopiero od kilku lat. Skąd ich obecność na tym terenie?
–Możemy przypuszczać, że przywędrowały do nas z terenu sąsiedniej dyrekcji krośnieńskiej. Wcześniej pojawiały się one w naszych lasach sporadycznie i były to zazwyczaj przypadki migracji okresowych. Obecnie mamy stabilną populację, która świetnie się zaaklimatyzowała i ma znakomite warunki do rozwoju. Rysie bytują przede wszystkim w południowej części lubelskiej dyrekcji, na terenie nadleśnictw Józefów, Biłgoraj i Janów Lubelski oraz na obszarze Roztoczańskiego Parku Narodowego – tłumaczy główny specjalista SL ds. łowiectwa RDLP w Lublinie, Andrzej Tyrawski.

Rozmieszczenie populacji na tle lasów w Polsce; Żródło: Program ochrony rysia (Lynx lynx) w Polsce, Warszawa 2011.

Wzrost liczebny populacji rysia oraz migracje osobników są utrudnione z uwagi na fragmentację lasów przez dynamiczny rozwój infrastruktury drogowej oraz ograniczoną dostępność bazy pokarmowej. Zwierzęta te bytują przede wszystkim w środowisku leśnym, zwłaszcza w zwartych kompleksach leśnych. Dlatego tak dobrze zaaklimatyzowały się w Puszczy Solskiej czy w Lasach Janowskich wybierając rozległe kompleksy, które od Gościeradowa do Tomaszowa zajmują powierzchnię 130 tys. ha.
–Te charakterystyczne drapieżniki preferują tereny o dużej różnorodności. Z tego powodu atrakcyjne są dla nich tereny na południu naszej dyrekcji, które stanowią mozaikę różnych typów lasu. Skusiła je również atrakcyjna baza żerowa. W lasach Puszczy Solskiej i Roztocza bytuje mnóstwo saren i jeleni, które są głównym składnikiem rysiego menu. Dlatego rysie pełnią rolę naturalnego selekcjonera ograniczającego liczebność szczególnie populacji sarny.  Presja dwóch dużych drapieżników (wilka i rysia przyp. red.) na wyżej wymienionych terenach jest obserwowana przez leśników, którzy stwierdzają nie tylko ubytki saren, lecz także dzików w młodszych klasach wieku i jeleni – zauważa Andrzej Tyrawski.

Na filmie rysie zarejestrowane pod koniec 2014 roku przez leśników z Nadleśnictwa Tomaszów

Innymi regulatorami zwierzyny grubej są wilki, ale te, w przeciwieństwie do rysi, wyrządzają znaczne szkody, czego mogą doświadczyć gospodarstwa sąsiadujące z kompleksami leśnymi. Inwentaryzacja rysia i wilka prowadzona przez Instytut Biologii Ssaków PAN przeprowadzona w latach 2001-2009 wykazała w analizowanym okresie jedynie 5 przypadków zabicia zwierząt domowych przez rysie, podczas gdy w tym samym czasie zarejestrowano aż 3600 takich zdarzeń z udziałem wilka.

Jaka przyszłość czeka rysie na terenie Lubelszczyzny? –Obecnie na terenie Polski żyje ponad 200 osobników tego gatunku. Aby utrzymać i rozwijać populację rysia na terytorium Polski konieczne jest podtrzymanie ochrony ścisłej. Z uwagi na niewielką fragmentację środowiska i dostępność ssaków kopytnych przyszłość rysi zajmujących lasy naszej dyrekcji rysuje się w kolorowych barwach. Specyfika zwartych kompleksów leśnych Puszczy Solskiej i Roztocza minimalizuje zagrożenie związane z utratą siedlisk w wyniku rozwoju infrastruktury drogowej czy turystycznej w miejscach, w których aktualnie bytują osobniki – twierdzi Andrzej Tyrawski.

Ryś eurazjatycki (Lynx lynx) to ssak drapieżny należący do rodziny kotów. Cechami charakterystycznymi tego drapieżnika są krótki ogon zakończony czarną końcówką i trójkątne uszy zwieńczone długimi pędzelkami włosów. Przeciętna masa ciała samców wynosi 20 kg, zaś samic – 17 kg. Co ciekawe samice i samce rysia bytują oddzielnie spotykając się tylko podczas rui. Terytorium samców może sięgnąć nawet do 250 km2, podczas gdy samice bytują na obszarze do 100 km2. Rysie wykazują wzmożoną aktywność nocą. Przeciętny dystans jaki pokonują w ciągu doby wynosi 7 km. Odległość pokonywana w trakcie dyspersji nierzadko przekracza 100 km.

Obecny status prawny rysia został uregulowany Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną. Na jego mocy ryś w Polsce jest gatunkiem ściśle chronionym wymagającym ochrony czynnej. Jest również gatunkiem chronionym na mocy Konwencji Berneńskiej (III Załącznik) oraz Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej (II i IV Załącznik). W Dyrektywie Siedliskowej ryś został uznany za gatunek wymagający ochrony ścisłej oraz ochrony jego siedlisk.

*Informacje o biologii gatunku oraz dane statystyczne pochodzą z Programu ochrony rysia (Lynx lynx) w Polsce, Warszawa 2011, opracowanego w ramach projektu „Opracowanie krajowych strategii gospodarowania” przez SGGW w Warszawie.