Załącznik  2 do pisma ZG.064.1.2024 Propozycja zmiany treści w zakładce „Nasza Praca – Hodowla Lasu”

Hodowla lasu jest działem gospodarki leśnej stawiającym za cel zapewnienie trwałości i wysokiej produkcyjności lasów oraz ciągłości rozwoju i stabilności ekosystemów leśnych poprzez stopniowe osiąganie stanów równowagi dynamicznej w ekosystemach leśnych, kształtowanie pozaprodukcyjnych funkcji lasu oraz przyjaznych powiązań gospodarki leśnej z otoczeniem społeczno-gospodarczym, zapewnienie produkcji drewna i użytków niedrzewnych.

Zadania te są realizowane poprzez zabezpieczenie bogactwa genetycznego lasów, zabezpieczenie zapotrzebowania na nasiona, produkcję wysokiej jakości materiału sadzeniowego drzew leśnych stosowanego do wykonywania odnowień i zalesień, stosowanie właściwych form użytkowania (rębni) służących uzyskaniu właściwego składu gatunkowego i struktury drzewostanów, bieżące odnowienia zasobów leśnych z zachowaniem ich naturalnej różnorodności biologicznej oraz poprzez właściwe pielęgnowanie dostosowane do faz rozwojowych drzewostanów.

Głównymi zagadnieniami, jakimi zajmuje się dział hodowla lasu są:

• selekcja i nasiennictwo, czyli dobór i pozyskanie możliwie najlepiej dostosowanego do danego środowiska materiału siewnego,
• szkółkarstwo, czyli hodowanie z wyselekcjonowanych nasion młodych drzewek, służących do zalesień i odnowień,
• zalesienia, czyli wprowadzanie roślinności leśnej na gruntach, które dotychczas nie były leśnymi,
• odnawianie lasu, czyli wprowadzanie roślinności leśnej na terenach, gdzie został usunięty w procesie produkcji drzewostan dojrzały (może to odbywać się w sposób sztuczny - przy pomocy sadzonek wyhodowanych na szkółkach leśnych, lub w sposób naturalny gdzie młode pokolenie lasu inicjuje się poprzez obsiew z nasion drzew dotychczas rosnących na danym terenie),

Bardzo ważnym działem hodowli lasu są zabiegi ukierunkowane na pielęgnowanie upraw, młodników i starszych faz rozwojowych drzewostanów. Do najważniejszych prac z tego zakresu należą:

• pielęgnowanie gleby i niszczenie chwastów, konieczne w przypadku gdy sadzonki są zagłuszane przez chwasty,
• wprowadzanie podszytów, czyli wprowadzanie w istniejących drzewostanach sadzonek drzew i krzewów wzbogacających ekosystem leśny,
• czyszczenia wczesne i późne, które są zabiegami pielęgnacyjnymi, mającymi na celu umożliwienie najlepszych warunków wzrostu młodemu pokoleniu poprzez eliminowanie wszystkich zagrożeń wpływających negatywnie na ich wzrost,
• trzebieże wczesne i późne, które są zabiegami hodowlanymi powtarzanymi cyklicznie na danej powierzchni co kilka lat i mającymi na celu ułatwienie wzrostu i uzyskanie najlepszych parametrów wybranym docelowym drzewom. Uzyskuje się to poprzez popieranie tzw. drzew dorodnych, czyli przeznaczonych do osiągnięcia wieku dojrzałości, oraz stopniowym usuwaniu pozostałych drzew,
• rębnie - określają zasady wykonywania całego zespołu czynności mających na celu stopniową przemianę pokoleń w lesie w sposób zapewniający równoczesne usuwanie drzew lub drzewostanów, tworzenie najkorzystniejszych warunków dla zainicjowania i rozwoju nowego pokolenia drzew pożądanych gatunków, kształtowanie odpowiedniej budowy drzewostanu, zapewnienie naturalnej różnorodności biologicznej i trwałości w zmieniających się warunkach środowiska. W zależności od sposobu cięcia, stwarzającego różne możliwości osłony odnowienia przez starodrzew, rozróżnia się dwie grupy rębni tj. rębnię zupełną oraz rębnie złożone (częściowe, gniazdowe, stopniowe i przerębowe).

Celem wykonywanych wszystkich prac hodowlanych jest uzyskanie drzewostanów o najlepszych cechach genetycznych i jakościowych, odpornych na działanie czynników biotycznych (owady, grzyby) i abiotycznych (wiatry, zanieczyszczenia powietrza).

HODOWLA SELEKCYJNA DRZEW LEŚNYCH

Głównym celem realizacji "Programu zachowania leśnych zasobów genowych i hodowli selekcyjnej drzew w Polsce na lata 2011–2035" jest wyhodowanie drzewostanów o pożądanych cechach jakościowych oraz oczekiwanej zdrowotności, która będzie warunkowała przeżywalność, a tym samym trwałość fitocenoz leśnych w coraz mniej korzystnych warunkach klimatycznych.   

Stan bazy nasiennej na dzień 1.01.2025 r. kształtował się następująco:

• wyłączone drzewostany nasienne - 60 szt. o łącznej powierzchni 871,63 ha  
• gospodarcze drzewostany nasienne – 781 szt.  o łącznej powierzchni 10170,47 ha
• plantacje nasienne - 4 obiekty o łącznej powierzchni 28,24 ha ,
• plantacyjne uprawy nasienne - 13 obiektów  o łącznej powierzchni 76,18 ha
• drzewa mateczne – 558 szt.
• drzewostany zachowawcze –  209, 68 ha
• źródła nasion - 144 obiekty

Ponadto RDLP w Lublinie aby sprawdzić wartość wybranych drzew matecznych oraz wyłączonych drzewostanów nasiennych prowadzi testowanie potomstw tychże obiektów dla podstawowych gatunków lasotwórczych takich jak: sosna (Nadleśnictwa: Radzyń Podlaski, Zwierzyniec, Rozwadów), jodła pospolita (Nadleśnictwa: Janów Lubelski, Tomaszów, Zwierzyniec) modrzew europejski (Nadleśnictwo Lubartów) oraz świerk pospolity (Nadleśnictwo Tomaszów), a dla gatunków liściastych brzozy brodawkowatej (Nadleśnictwo Puławy). Po stwierdzeniu odziedziczalności pożądanych cech, drzewa mateczne będzie można zakwalifikować do IV kategorii LMP tj. przetestowanego, a w przyszłości zakładać z nich plantacje nasienne II generacji.  

Na podstawie porównania ze standardami krajowymi i lokalnymi poddane będą również weryfikacji granice regionów pochodzenia.

NASIENICTWO LEŚNE

Na terenie Nadleśnictwa Zwierzyniec, na bazie zabytkowej wyłuszczarni nasion, zbudowanej w 1896 r. przez Ordynację Zamojską, funkcjonuje Leśny Ośrodek Nasienny składający się z trzech wyspecjalizowanych jednostek zadaniowych, tj. wyłuszczarni nasion, regionalnego banku genów oraz stacji oceny nasion.  

W 2024 roku na terenie RDLP w Lublinie zebrano 18,5  ton szyszek z czego wyłuszczono 381,04 kg nasion.

Udało się zebrać także 103 tony żołędzi dębu szypułkowego, oraz 35 ton żołędzi dębu bezszypułkowego. Ponadto zebrano nasiona następujących gatunków:
buka - 635 kg, brzozy – 149 kg, lipy – 159 kg klonu –  99 kg jaworu – 138 kg czereśni ptasiej – 4,30 kg  i pozostałych gat. – 118 kg.

SZKÓŁKARSTWO LEŚNE

Na terenie Regionalnej Dyrekcji LP w Lublinie produkcja szkółkarska prowadzona jest w szkółkach leśnych o powierzchni produkcyjnej 134 ha (stan na 1.01.2025 r.), w pełni obrazujących tzw. Polski Model Produkcji Szkółkarskiej łączącej naturalne, tradycyjne metody hodowli sadzonek oraz nowoczesne technologie oparte na hodowli sadzonek w warunkach kontrolowanych. Większość sadzonek produkowana jest w szkółkach otwartych, gdzie sadzonki rosną na polach siewnych oraz  na małych szkółkach podokapowych, tam warunki wzrostu młodych drzewek zbliżone są do warunków mikroklimatu leśnego.

Szczególną formą produkcji sadzonek jest produkcja sadzonek z bryłką ziemi (torfu) w specjalnych pojemnikach do tego przeznaczonych w tzw. modułach kontenerowych. Tak wyprodukowane sadzonki lepiej się przyjmują na uprawach leśnych oraz cieszą się bardzo dużym zainteresowanie osób planujących założenie zadrzewień przydomowych.

Na szkółkach nadleśnictw znajdowały się sadzonki jedno i wieloletnie w ilości ogółem ok. 43,3 mln. sztuk, z tego 2,5 mln. sztuk to sadzonki, które pochodziły ze szkółek kontenerowych. Udział sadzonek gatunków liściastych stanowił ok. 56 %.

HODOWLA W LICZBACH

Wykonanie podstawowych zadań z hodowli w 2023 roku na terenie RDLP w Lublinie kształtowało się następująco:

• odnowienia i zalesienia - 3 605 ha, w tym zalesienia gruntów porolnych – 3 ha oraz odnowienia naturalne –554 ha, co stanowi 15,4 % ogółu wykonanych odnowień i zalesień.
• poprawki i uzupełnienia – 221 ha;
• pielęgnowanie gleby i niszczenie chwastów –12 472 ha;
• czyszczenia wczesne –3 730 ha;
• czyszczenia późne –3 706 ha;
• trzebieże wczesne -  3 400 ha.
• trzebieże późne – 16 312 ha

Na terenie dyrekcji występują sprzyjające warunki przyrodnicze do odnowień naturalnych wszystkich gatunków lasotwórczych np. w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej do odnowienia naturalnego sosny, w Lasach Roztocza dla jodły i buka, Lasach Strzeleckich dla dębu.

RDLP w Lublinie realizuje "Krajowy Program Zwiększania Lesistości", który przewiduje wzrost lesistości w skali kraju do 33% w roku 2050.