Dąb należy do rodziny bukowatych. Znanych jest około 600 gatunków tej rośliny, porastających niemal wyłącznie tereny półkuli północnej. W Polsce uznaje się za rodzime trzy gatunki: dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy oraz omszony, przy czym ten ostatni występuje jedynie w Bielinku na zboczach pradoliny Odry. Z gatunków obcych zdecydowanie najlepiej zadomowił się u nas dąb czerwony, który przywędrował w nasze rejony z Ameryki Północnej. Uznawany jest on za gatunek inwazyjny i jako taki nie jest pożądany w polskich lasach.

Te okazałe drzewa dorastają do 40-50 metrów wysokości. Pod względem wymagań zauważa się różnice między dębem szypułkowym i bezszypułkowym. Ten ostatni jest bardziej ciepłolubny, za to nieco mniej wymagający co do wilgotności i żyzności gleb - jest gatunkiem lasotwórczym w ubogich grądach, lasach bukowo-dębowych oraz borach mieszanych. Jego szypułkowy kuzyn najlepiej rośnie na glebach zasobnych, świeżych i wilgotnych, gliniastych oraz gliniasto-piaszczystych. Najważniejszą rolę odgrywa w takich drzewostanach jak grądy, łęgi, dąbrowy i sosnowo-dębowe bory mieszane.

Nie bez powodu dęby są symbolem siły i długowieczności, odznaczają się bowiem imponującą długością życia – przeciętnie od 600 nawet do 1000 lat. Właśnie z uwagi na długowieczność jest gatunkiem cenionym i zapewne też głównie z tego powodu zwany „królewskim”. Starsze okazy wyróżniają się masywnym pniem i rozłożystą bujnie ulistnioną koroną. Wiele z sędziwych okazów zyskało miano pomników przyrody słynnych na całą Polskę, by wspomnieć choćby Bartka z Zagnańska w województwie świętokrzyskim czy Chrobrego z Piotrowic na Dolnym Śląsku. W 2004 r. leśnicy pielgrzymujący do Watykanu zabrali ze sobą pochodzące od Chrobrego żołędzie, które pobłogosławił papież Jan Paweł II. Wyhodowano z nich 514 sadzonek uroczyście sadzonych później w wielu miejscach kraju jako „dęby papieskie”.

Na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Lublinie również znajdują się niezłomni przedstawiciele tego gatunku. Pomnikami przyrody utytułowano dziesiątki pojedynczych dębów lub ich całe grupy. Najokazalszymi, których wiek szacuje się na ponad 650 lat, są: Bolko na terenie Nadleśnictwa Chełm (obwód pnia 859 cm, wysokość 26 m; rok pomiarów - 2009) oraz Władek na terenie Nadleśnictwa Puławy (obwód pnia 880 cm, wysokość 26 m; rok pomiarów - 2011).

W wielu dawnych kulturach dęby znalazły swoje miejsce w wierzeniach będąc symbolem świętości. Wspomnieć można choćby starożytną Grecję czy Rzym, gdzie drzewa te poświęcono mitologicznym władcom nieba i ziemi, u Greków - Zeusowi, u Rzymian - Jowiszowi, który nosił wieniec  z liści dębowych. Motyw ten był w starożytnym Rzymie wykorzystany m.in. jako jedno z najwyższych odznaczeń starożytnego Rzymu (corona civica), wręczane temu, kto w czasie bitwy ocalił życie obywatelowi Rzymu.

Dziś dąb służy człowiekowi na wiele sposobów. Twarde i wytrzymałe drewno znajduje szerokie zastosowanie w budowlanej stolarce wewnętrznej, wysoko cenione jest także w meblarstwie. Ze względu na swoją odporność na ścieranie doskonale nadaje się także do wyrobu klepki podłogowej oraz wyrobu beczek wykorzystywanych do leżakowania wina, piwa lub koniaku.

Drewno dębowe jako wysokokaloryczne jest doskonałe na opał. Ze względu na swoją zwartość pali się bardzo wolno i równomiernie, długo utrzymując płomień w palenisku. Chętnie wykorzystywane również ze względów praktycznych i estetycznych, gdyż zawiera małe ilości substancji smolących i nie zanieczyszcza przewodów kominowych.

Z uwagi na swoje właściwości, głównie trwałość, cena dębowego drewna jest wysoka. Jako ciekawostkę warto podać tu choćby przykład wysokości ofert, jakie nabywcy składają podczas aukcji drewna cennego. Od kilku lat lubelska dyrekcja organizuje takie wydarzenia, zwane submisjami, gdzie m.in. oferowane jest  drewno dębowe o ponad przeciętnych cechach użytkowych. Dziesiątą edycję pod nazwą „Lubelska Jesień 2019” zakończono z najwyższą w historii ceną średnią sprzedanego surowca - rekordowa wartość wyniosła ponad 3 tys. zł za metr sześcienny i była o przeszło 400 zł wyższa od tej, którą osiągnięto podczas edycji z 2018 roku.

Dąb, a w zasadzie kora dębowa, znajduje także zastosowanie w medycynie. Ma właściwości przeciwzapalne, ściągające, bakteriobójcze, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze. Wywary stosuje się wewnętrznie w nieżytach żołądka i jelit, biegunkach i zaparciach. Zewnętrznie - do przemywania ran, przy wysypkach, oparzeniach, odmrożeniach, nadpotliwości stóp i dłoni. Można odwar wsmarowywać w skórę głowy, co wzmacnia włosy, zapobiega ich wypadaniu, wpływając jednocześnie na podkreślenie ich ciemnego koloru.