Hodowla lasu jest działem gospodarki leśnej stawiającym za cel zapewnienie trwałości i wysokiej produkcyjności lasów oraz ciągłości rozwoju i stabilności ekosystemów leśnych poprzez stopniowe osiąganie stanów równowagi dynamicznej w ekosystemach leśnych, kształtowanie pozaprodukcyjnych funkcji lasu oraz przyjaznych powiązań gospodarki leśnej z otoczeniem społeczno-gospodarczym, zapewnienie produkcji drewna i użytków niedrzewnych.

Zadania te są realizowane poprzez zabezpieczenie bogactwa genetycznego lasów, zabezpieczenie zapotrzebowania na nasiona, produkcję wysokiej jakości materiału sadzeniowego drzew leśnych stosowanego do wykonywania odnowień i zalesień, stosowanie właściwych form użytkowania (rębni) służących uzyskaniu właściwego składu gatunkowego i struktury drzewostanów, bieżące odnowienia zasobów leśnych z zachowaniem ich naturalnej różnorodności biologicznej oraz poprzez właściwe pielęgnowanie dostosowane do faz rozwojowych drzewostanów.

Głównymi zagadnieniami, jakimi zajmuje się dział hodowla lasu są:

• selekcja i nasiennictwo, czyli dobór i pozyskanie możliwie najlepiej dostosowanego do danego środowiska materiału siewnego,
• szkółkarstwo, czyli hodowanie z wyselekcjonowanych nasion młodych drzewek, służących do zalesień i odnowień,
• zalesienia, czyli wprowadzanie roślinności leśnej na gruntach, które dotychczas nie były leśnymi,
• odnawianie lasu, czyli wprowadzanie roślinności leśnej na terenach, gdzie został usunięty w procesie produkcji drzewostan dojrzały (może to odbywać się w sposób sztuczny - przy pomocy sadzonek wyhodowanych na szkółkach leśnych, lub w sposób naturalny gdzie młode pokolenie lasu inicjuje się poprzez obsiew z nasion drzew dotychczas rosnących na danym terenie),

Bardzo ważnym działem hodowli lasu są zabiegi ukierunkowane na pielęgnowanie upraw, młodników i starszych faz rozwojowych drzewostanów. Do najważniejszych prac z tego zakresu należą:

• pielęgnowanie gleby i niszczenie chwastów, konieczne w przypadku gdy sadzonki są zagłuszane przez chwasty,
• wprowadzanie podszytów, czyli wprowadzanie w istniejących drzewostanach sadzonek drzew i krzewów wzbogacających ekosystem leśny,
• czyszczenia wczesne i późne, które są zabiegami pielęgnacyjnymi, mającymi na celu umożliwienie najlepszych warunków wzrostu młodemu pokoleniu poprzez eliminowanie wszystkich zagrożeń wpływających negatywnie na ich wzrost,
• trzebieże wczesne i późne, które są zabiegami hodowlanymi powtarzanymi cyklicznie na danej powierzchni co kilka lat i mającymi na celu ułatwienie wzrostu i uzyskanie najlepszych parametrów wybranym docelowym drzewom. Uzyskuje się to poprzez popieranie tzw. drzew dorodnych, czyli przeznaczonych do osiągnięcia wieku dojrzałości, oraz stopniowym usuwaniu pozostałych drzew,
• rębnie - określają zasady wykonywania całego zespołu czynności mających na celu stopniową przemianę pokoleń w lesie w sposób zapewniający równoczesne usuwanie drzew lub drzewostanów, tworzenie najkorzystniejszych warunków dla zainicjowania i rozwoju nowego pokolenia drzew pożądanych gatunków, kształtowanie odpowiedniej budowy drzewostanu, zapewnienie naturalnej różnorodności biologicznej i trwałości w zmieniających się warunkach środowiska. W zależności od sposobu cięcia, stwarzającego różne możliwości osłony odnowienia przez starodrzew, rozróżnia się dwie grupy rębni tj. rębnię zupełną oraz rębnie złożone (częściowe, gniazdowe, stopniowe i przerębowe).

Celem wykonywanych wszystkich prac hodowlanych jest uzyskanie drzewostanów o najlepszych cechach genetycznych i jakościowych, odpornych na działanie czynników biotycznych (owady, grzyby) i abiotycznych (wiatry, zanieczyszczenia powietrza).

SELEKCJA I NASIENNICTWO

Aby wyhodować drzewostany o pożądanych cechach jakościowych jest realizowany  "Programu zachowania leśnych zasobów genowych i hodowli selekcyjnej drzew w Polsce na lata 2011 – 2035". Efektem tych przedsięwzięć jest  wybrana wyselekcjonowana baza nasienna która wg. stanu na 01.01.2022 r. kształtuje się następująco:

• wyłączone drzewostany nasienne (sosnowe, jodłowe, modrzewiowe, świerkowe, brzozowe, olszowe, dąbu szypułkowego i bezszypułkowego, bukowe – 755,85 ha;
• gospodarcze drzewostany nasienne  – 10 505,64 ha;
• plantacje nasienne i plantacyjne uprawy nasienne (So, Św, Jd, Md, Lp, Db.s, Ol, Czr.pt) – 110,09 ha;
• uprawy pochodne – 4 555,11 ha (z czego 3414,27 ha w blokach upraw poch.)
• drzewa mateczne –   501 szt.;
• drzewostany zachowawcze – 209,75 ha;
• źródła nasion –                       132 szt.; 
• uprawy zachowawcze –         155,01 ha; 

W Nadleśnictwie Zwierzyniec, na bazie zabytkowej wyłuszczarni nasion, zbudowanej w 1896 r. przez Ordynację Zamojską, funkcjonuje Leśny Ośrodek Nasienny składający się z trzech wyspecjalizowanych jednostek zadaniowych, tj. wyłuszczarni nasion, regionalnego banku genów oraz stacji oceny nasion.  

W 2021 roku zebrano 19 ton szyszek z czego wyłuszczono 411 kg nasion. Zebrano również 25 ton żołędzi dębu szypułkowego, oraz 182 kg   dębu bezszypułkowego, ze względu na bardzo słaby urodzaj). Ponadto zebrano nasiona następujący gatunków: brzozy 150 kg, olszy – 76 kg, Kl, Jw.,Lp, Gb, Js - 312 kg.

SZKÓŁKARSTWO LEŚNE

Na terenie Regionalnej Dyrekcji LP w Lublinie produkcja szkółkarska prowadzona jest w szkółkach leśnych o powierzchni produkcyjnej 148,23 ha (stan na 31.12.2021 r.), w pełni obrazujących tzw. Polski Model Produkcji Szkółkarskiej łączącej naturalne, tradycyjne metody hodowli sadzonek oraz nowoczesne technologie oparte na hodowli sadzonek w warunkach kontrolowanych. Większość sadzonek produkowana jest w szkółkach otwartych, gdzie sadzonki rosną na polach siewnych oraz  na małych szkółkach podokapowych, tam warunki wzrostu młodych drzewek zbliżone są do warunków mikroklimatu leśnego.

Szczególną formą produkcji sadzonek jest produkcja sadzonek z bryłką ziemi (torfu) w specjalnych pojemnikach do tego przeznaczonych w tzw. modułach kontenerowych. Tak wyprodukowane sadzonki lepiej się przyjmują na uprawach leśnych oraz cieszą się bardzo dużym zainteresowanie osób planujących założenie zadrzewień przydomowych.

Na szkółkach nadleśnictw , wg stanu na 15.10 2021 r., znajdowały się sadzonki jedno i wieloletnie w ilości ogółem ok. 48 mln. sztuk, z tego ponad 2,5 mln. to sadzonki, które zainwentaryzowano na szkółkach kontenerowych. Udział sadzonek gatunków liściastych stanowił ok. 60 %.

HODOWLA W LICZBACH…

Wykonanie podstawowych zadań z hodowli w 2021 roku na terenie RDLP Lublin kształtowało się następująco:

• odnowienia i zalesienia - 3819 ha, w tym zalesienia gruntów porolnych – 11,00 ha oraz odnowienia naturalne – 556 ha, co stanowi 14,5 % ogółu wykonanych odnowień i zalesień. Udział odnowień naturalnych wzrósł w stosunku do roku 2010 roku kiedy wynosił niecałe 5%.
• poprawki i uzupełnienia – 259 ha;
• pielęgnowanie gleby i niszczenie chwastów – 11362 ha;
• czyszczenia wczesne – 3659 ha;
• czyszczenia późne – 2940 ha;
• trzebieże wczesne - 3167 ha.
• trzebieże późne – 16 886 ha

Na terenie dyrekcji występują sprzyjające warunki przyrodnicze do odnowień naturalnych wszystkich gatunków lasotwórczych np. w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej do odnowienia naturalnego sosny, w Lasach Roztocza dla jodły i buka, Lasach Strzeleckich dla dębu.

RDLP w Lublinie realizuje "Krajowy Program Zwiększania Lesistości", który przewiduje wzrost lesistości w skali kraju do 30% w roku 2020 i do 33% w roku 2050.